 |
Nierproblemen bij katten: acuut nierfalen
Wat is de functie van de nieren?
Elke nier bestaat uit ongeveer een miljoen functionele deeltjes, die nefronen worden genoemd. Ieder nefron bestaat uit een nierfilter (glomerulus) en een nierbuisje (tubulus). Bloed wordt gefilterd door het nierfilter. Dit nierfilter bevat kleine gaatjes die water, zouten en afvalstoffen doorlaten maar grote moleculen, zoals eiwitten, suikers en bloedcellen daarin tegenhouden. Het filtraat, ook wel voorurine genoemd, komt in het nierbuisje terecht. De belangrijkste taak van het nierbuisje is urine te vormen uit de voorurine. Hiertoe geeft het nierbuisje het overgrote deel van het water weer terug aan het bloed. Het teveel aan vocht, zouten en afvalstoffen dat in alle nierbuisjes tezamen overblijft vormt uiteindelijk de urine.
De nieren hebben drie belangrijke functies:
1 Het filteren van afvalstoffen
Nieren zijn de filters van het lichaam. De nieren zijn verantwoordelijk voor het uitscheiden van afvalstoffen, waaronder het eindproduct van de spierstofwisseling (creatinine) en de eiwitstofwisseling (ureum). Ook zorgen de nieren ervoor dat belangrijke stoffen die het lichaam nodig heeft, zoals eiwitten, rode bloedcellen en glucose in het bloed blijven.
2. Het regelen van de vochtbalans
Als het bloed de nierfilters is gepasseerd dan komt de voorurine terecht in de nierbuisjes. In de nierbuisjes worden grote hoeveelheden water terug geresorbeerd. Hierdoor wordt de vochtbalans van het dier op peil gehouden.
3. Hormoon productie
De nieren produceren verschillende hormonen. Zoals Vitamine D dat de calciumhuishouding in het bloed en in de botten reguleert, EPO dat voor de aanmaak van rode bloedcellen zorgt en Renine, wat de bloeddruk reguleert.
Nierproblemen bij katten ....
Nierproblemen zijn veel voorkomend bij katten. Dit kan verschillende oorzaken hebben, bijvoorbeeld ontstekingen, stenen, slijtage of tumoren. Nierfalen is vooral een probleem van de oudere kat maar we zien het ook regelmatig bij katten van middelbare leeftijd.
Bloed- en urine onderzoek
Bij verdenking van nierproblemen wordt er bloed- en urineonderzoek gedaan. De bloedspiegels van creatinine zijn een goede maat voor de nierfunctie. Wanneer 75% van het functionele nierweefsel verloren is zal het creatinine gaan stijgen. De hoogte van het ureumgehalte is minder belangrijk omdat de hoogte hiervan beïnvloed wordt door vele andere factoren zoals een eiwitrijk dieet of koorts.
Urine onderzoek ....
Ook het urineonderzoek is een belangrijk onderdeel in de diagnostiek van nierfalen. Vooral het soortelijk gewicht (SG) en de mate van eiwitverlies zijn belangrijk. Het soortelijk gewicht zegt iets over het concentrerend vermogen van de nieren. Wanneer de nierfunctie verslechtert zullen zij minder goed in staat zijn de urine te concentreren. De urine wordt waterig. De kat zal meer gaan plassen en om te voorkomen dat hij uitdroogt zal de kat meer gaan drinken. We noemen dit PU/PD (polyurie/polydipsie).
SG van de urine ....
Het SG van de urine van een gezonde kat ligt tussen de 1.035 - 1.050. Als het SG onder de 1.035 is dan kan dit wijzen op een nierprobleem. Als 50-60% van het functionele nierweefsel weg is dan kan het SG van de urine lager dan 1.035 worden!
Acuut of Chronisch nierprobleem ....
Hebben we, door middel van een verhoogd creatinine, vastgesteld dat er sprake is van nierfalen dan is het belangrijk te onderscheiden of we te maken hebben met acuut nierfalen - AKI = Acute Kidney Injury of chronisch nierfalen - CNZ = Chronisch Nier Ziekte. Vroeger werd dit ook wel CIN = Chronisch Interstitiële Nefritis genoemd.
Reversibel of niet ....
Acuut nierfalen is reversibel (omkeerbaar) dat wil zeggen dat de nieren kunnen herstellen. Chronisch nierfalen is irreversibel (onomkeerbaar). De nefronen die beschadigd zijn, zullen niet meer herstellen.
Niet gelijk duidelijk wat het is: AKI of CNZ ....
Het is in eerste instantie lastig te bepalen of er sprake is van acuut nierfalen of chronisch nierfalen. De ziektegeschiedenis kan hier wel bij helpen. Als een oudere kat al een aantal maanden meer drinkt, vermagert en slechter eet dan is de kans groter dat we te maken hebben met chronisch nierfalen. Is een jonge plotseling ziek dan is de kans groter dat er sprake is van acuut nierfalen.
Pas na maanden weten we wat er is: AKI of CNZ ....
Pas als er na 2-3 maanden nog steeds sprake is van nierfalen dan kan met zekerheid gesteld worden dat het nierfalen chronisch is. De schade aan de nier is dan blijvend (irreversibel).
Vanwege de verschillende oorzaken, behandelingen en prognose zullen we AKI en CNZ apart behandelen.
___________________________________________________________________________________
AKI of te wel acuut nierfalen
Er zijn verschillende oorzaken voor AKI. Deze kunnen in verschillende groepen ingedeeld worden. Deze groepen zijn afhankelijk van waar zich het probleem bevindt. Dit kan zijn nog voor de nieren (pre-renaal), in de nieren (renaal) zelf of in de urinewegen (dus na de nieren = post renaal).
Evert-Jan de Boer heeft in 2013 een lezing gehouden over oudere katten met nierproblemen:
"urine haal eruit wat erin zit". Op deze pagina gebruiken we enkele voorbeelden van deze lezing.
Wanneer het probleem voor de nieren zit wordt dit pre-renaal genoemd. Prerenaal acuut nierfalen wordt veroorzaakt door een verminderde bloedtoevoer aan de nier. Dit kan een gevolg zijn van uitdroging, shock, ernstige bloeding of hartfalen. Wanneer de bloedvoorziening aan de nier afneemt krijgen de niercellen geen zuurstof en ontstaat er nierschade. De nieren kunnen de stikstofhoudende afvalstoffen niet via de nieren kwijt raken en je ziet een stijging van het ureum en de creatinine gehaltes in het bloed.
Oorzaken pre-renaal nierprobleem:
- Koorts
- Verhoogde bloeddruk
- Hyperthyroïdie
De diagnose is opvallend: er is geen nierprobleem maar een te snel werkende schildklier.
Door de te snel werkende schildklier is ook te zien dat er een verhoogde bloeddruk is en een verhoogde eiwit/creatinine ratio in de urine > 0,4 in de urine te zien is.
Bij Sara is een T4 van 120 (normaal 19-45) en een eiwit/creatinine ratio van 0,74 (normaal 0,2-0,4). Er is een verhoogde bloeddruk van 173 mmHg (normaal < 150 mmHg)
Zit het probleem in de nieren dan wordt dit renaal genoemd. Er is een verminderde bloedtoevoer naar het nierweefsel of het nierweefsel wordt door een ontsteking of door een wildgroei groei (amyloidose - PKD - tumor) in de verdrukking gebracht.
- Pyelonefritis, dit is een bacteriële nierbekken ontsteking. We kweken de urine om te zien of er bacteriën aanwezig zijn in de urine.
- Een vergiftiging: bijvoorbeeld ten gevolge van Paracetamol of Lelies. Het drinken van water van Lelie's is voor katten heel gevaarlijk!
Elk onderdeel van de Lelie is giftig voor katten, de bloem, de stengels en zelfs het water in de vaas!
- PKD of Polycystic Kidney Disease:
cystes in de nieren (een erfelijke ziekte). Deze holtes in het nierweefsel verdrukken het gezonde nierweefsel. Lees verder over PKD ....
- Amyloidose: zetmeel afzetting in de nieren (een erfelijke ziekte). De amyloidose verdrukt het gezonde nierweefsel
- Een tumor in de nieren.
Zit het probleem na de nieren dan wordt dit post-renaall genoemd. Een veel voorkomende oorzaak is een verstopping van de urethra (= plasbuis). Bij een urethraverstopping kan het dier niet plassen waardoor de nieren kunnen hun urine niet kwijt kunnen en ze stoppen met functioneren. Een ander voorbeeld is een blaasruptuur. Hierbij stroomt de urine in de buikholte waarna de gifstoffen weer in de bloedbaan worden opgenomen. Tot slot kunnen ook nierstenen zorgen voor een afsluiting van de ureter waardoor de nieren hun urine niet kwijt kunnen.
Oorzaken post-renaal nierprobleem:
- Nierstenen in het nierbekken: deze stenen kunnen de urine uitstroom uit de nier belemmeren
- Ureterstenen: de steen zit in de verbinding tussen de nier en de blaas
- Urethra of penis obstructie: denk aan plaskaters met een verstopte piemel ten gevolge van gruis (kristallen) of een steentje
- Blaasruptuur: of een gescheurde blaas meestal ten gevolge van trauma of een ongeluk. De urine wordt niet uitgescheiden maar stroomt in de buikholte en de stikstofhoudende stoffen worden niet uitgescheiden.
Hoe is de diagnose acuut nierfalen te stellen?
We meten in het bloed het gehalte van het ureum en het creatinine. Vooral het creatinine is van belang. Als deze waarde hoger is dan 140 dan spreken we van AKI. Verder onderzoek is dan nodig om te achterhalen of dit prerenaal, renaal of postrenaal is.
Het soortelijke gewicht (SG) van de urine is hierbij van belang. Bij pre- en postrenale oorzaken is het SG van de urine vaak normaal. Bij een renale oorzaak is het SG. Vaak laag. Is door middel van verder onderzoek uitgesloten dat er sprake is van prerenale en postrenale oorzaken dan zit de oorzaak dus in de nier en is er sprake van echt nierfalen. Of dit dan acuut nierfalen of chronisch nierfalen is weten we op dat moment nog niet.
Ook maken we vaak gebruik van beeldvorming in de vorm van echo (en soms röntgenfoto's) om de diagnose te stellen.
Wat zijn de symptomen van een kat met AKI?
De symptomen zijn afhankelijk van de oorzaak. Ook hierbij is een onderscheid te maken tussen prerenale, renale en postrenale oorzaken. In geval van pre- en postrenale oorzaak zullen vooral de klachten van de primaire oorzaak overheersen. Bijvoorbeeld een kater met een blaasobstructie kan niet plassen en zal daardoor steeds op en af de bak gaan zonder resultaat. Vaak hebben deze dieren veel last van pijn.
Is er sprake van renaal acuut nierfalen (een nierbekken ontsteking door bacteriën) dan voelen de meeste katten zich echt beroerd, de haren staan uit en ze eten slecht. Soms hebben ze ook koorts en kan het zijn dat er geen urine wordt geproduceerd.
Therapie van AKI ....
De behandeling is wederom afhankelijk van de oorzaak.
Indien er sprake is van een blaasruptuur dan dient de kat geopereerd te worden. Indien er sprake is van een plasbuisverstopping dan dient deze verholpen te worden door middel van katheterisatie. Hierbij wordt een katheter in de plasbuis gebracht om de blaas te legen.
In alle gevallen is intraveneus infuus (intraveneus = in het bloedvat) nodig om de gifstoffen in het bloed (ureum en cratinine) te doen verlagen. De kat wordt een aantal dagen in onze intensive care opgenomen. Tijdens de opname periode zal dan dagelijks bloed worden afgenomen om het effect van de behandeling zo goed mogelijk te kunnen monitoren en eventueel bij te sturen. Naast bloed zullen we ook urine, direct uit de blaas, afnemen. Van deze urine kan dan een bacteriële kweek worden ingezet waardoor we na een positieve uitslag van de kweek de aanwezige bacteriën kunnen bestrijden met het juiste antibioticum.
Ook zorgen we doormiddel van eetlustopwekkende medicijnen ervoor dat uw kat weer sneller aan het eten komt. Dit is bij katten erg belangrijk gezien katten dagelijks moeten eten!
Van AKI naar CNZ ....
Wat de oorzaak van het acute nierprobleem ook is, als blijkt dat er blijvende schade is opgetreden zal het acute probleem nierprobleem over gaan in een chronisch nierprobleem. Als er een behandeling wordt ingezet waarbij de oorzaak kan worden weggenomen kan het zijn dat de nieren en de bloedwaardes zich weer herstellen. We kunnen dan stellen dat het nierprobleem omkeerbaar was. Als er bij de controle na een paar weken en enkele maanden nog steeds verhoogde nierwaardes gevonden worden dan was het nierprobleem onomkeerbaar en spreken we van een CNZ of Chronische Nier Ziekte. Er is dan bindweefsel (littekenweefsel) gevormd in de nieren.
CNZ eerst was er een AKI ....
Simpel gezegd begint elk chronisch nierfalen met een acuut nierprobleem. De nieren worden aangetast en de nierwaardes stijgen. Als er een behandeling wordt ingezet en de oorzaak wordt weggenomen en de bloedwaardes herstellen zich naar normaal dan was het omkeerbaar en simpel gezegd een AKI of acuut nierfalen dat genezen is.
Als er bij de controle na een paar maanden nog steeds verhoogde nierwaardes gevonden worden dan is het nierprobleem onomkeerbaar en spreken we van een CNZ of Chronische Nier Ziekte. Dit is bijvoorbeeld als het nierweefsel dermate aangetast is dat het niet meer kan herstellen.
___________________________________________________________________________________
De behandeling van CNZ of chronisch nierfalen is dermate uitgebreid dat we deze op een aparte pagina beschrijven.
