Als een jonge kat lange tijd diarree heeft en er geen infectie met giardia kan worden aangetoond, dan moet er gedacht worden aan een voedselallergie, een afwijkende darmflora (dysbacteriose) of aan een infectie met Tritrichomonas foetus.
Wat is T. foetus?
Tritrichomonas foetus is een eencellige flagellaat die tot de protozoaire infecties behoort. Tritrichomonas foetus overleeft buiten de kat 30 minuten in de omgeving en sterft dan. Ze vormen geen cystes zoals wel het geval is bij giardia. Deze cystes zorgen ervoor dat de omgeving lange tijd besmettelijk blijft, wat dus niet het geval is bij Tritrichomonas.
Tritrichomonas foetus was vroeger vooral van belang in de veehouderij omdat het onvruchtbaarheid , abortus en baarmoederontsteking bij runderen kon veroorzaken. Door het invoeren van KI zien we infectie met Tritrichomonas foetus bij runderen nog maar zelden.
Wereldwijd is er steeds meer aandacht voor het voorkomen van de parasiet bij katten en de rol die hij speelt bij katten met chronische diarree. De rol die Tritrichomonas foetus kan spelen bij reproductiestoornissen bij de kat zoals onvruchtbaarheid en abortus is nog onduidelijk.
Hoe komt een kat aan Tritrichomonas foetus?
De oorsprong van Tritrichomonas foetus bij de kat is onbekend.
Tritrichomonas foetus wordt vooral gezien in populaties waar meerdere katten in een omgeving gehouden worden en waar een verhoogde infectiedruk aanwezig is, zoals asiels en cattery's. Maar ook bij eigenaren thuis die meerdere katten in huis hebben. Katten besmetten elkaar door onderling contact maar ook via verse ontlasting. Er is geen bewijs dat besmetting optreedt via andere diersoorten of via voer en/of waterbakjes.
Wat zijn de klachten van Tritrichomonas foetus bij de kat?
Tritrichomonas foetus veroorzaakt met name een dikke darmontsteking (zogenaamde colitis) welke gepaard gaat met langdurige diarree. Vaak hebben de katten een verhoogde ontlastingsfrequentie. De ontlasting is brijig tot vloeibaar, met soms wat slijm en bloed erbij. Door het vele poepen kan de anus ontstoken en pijnlijk zijn. Opvallend is dat de katten niet ziek zijn en niet vermageren ondanks dat de diarree heftig kan zijn. Soms zijn er periodes dat de diarree minder is maar het spontaan verdwijnen van de infectie is nog nooit waargenomen.
Tritrichomonas foetus kan op alle leeftijden voorkomen maar we zien het vooral bij kittens en bij katten jonger dan 12 maanden, echter zelden boven de leeftijd van 2 jaar.
Hoe kan Tritrichomonas foetus gediagnosticeerd worden?
Er zijn een aantal manieren waarop de parasiet gevonden kan worden.
- In zeer verse ontlasting kunnen de flagellaten onder de microscoop gezien worden, maar de parasiet kan verward worden met Giardia. Giardia is een protozo die vaker voorkomt bij de kat.
- Met behulp van een swab in de anus kan materiaal verkregen worden wat onder de microscoop bekeken kan worden op het voorkomen van flagellaten.
- Met behulp van een speciaal kweekmedium , de "in Pouch TF", kunnen de parasieten vanuit de rectale swab gekweekt worden waarna ze via een PCR aangetoond kunnen worden. Dit is de meest gevoelige test!
- Of/en in de ontlasting met een PCR waarbij je genetisch materiaal van de parasiet aantoont. Deze test kan met verse ontlasting maar ook met ingevroren ontlasting gedaan worden.
Wat sturen we in voor onderzoek?
Uit een onderzoek waaraan we hebben meegewerkt komt naar voren dat de Tritrichomonas intermitterend uitgescheiden wordt. Soms zie je maar 1x in de 5 dagen dat er een aantoonbare infectie met Tritrichomonas aanwezig is.
Als je de ontlasting van meerdere dagen opvangt is de kans dus theoretisch groter dat je de tritrichomonas aantoont. In de praktijk blijkt dat door het grotere volume de kans misschien wel kleiner wordt dat je de Tritrichomonas aantreft als je uit 5 dagen test.
In een ideale wereld zou je dus meerdere PCR testen op opeenvolgende dagen willen uitvoeren in combinatie met een rectale swab van het slijmvlies die in de "in Pouch TF" opgekweekt wordt. Dit wordt helaas onbetaalbaar omdat de kosten van het onderzoek op Tritrichomonas hoog zijn.
Een tussenoplossing
We laten afwijkende ontlasting gedurende 3 dagen opvangen. Op deze verzamelde ontlasting wordt een PCR test uitgevoerd. Als we de "in Pouch TF" op voorraad hebben wordt die ook ingezet. We sturen de ontlasting voor onderzoek naar het VMDC in Utrecht.
Update herfst 2012
We hebben een aantal keren meegemaakt dat we een negatieve PCR uitslag op de ontlasting hadden en maar wel groei en een positieve PCR test op de "in Pouch TF".
Naar ons idee is een "in Pouch TF" de meest betrouwbare testmethode.
We nemen het als volgt af:
Door met een nat gemaakt wattenstaafje langs het slijmvlies van het rectum te schaven kun je de tritrichomonas in het slijmvlies vangen. Daarna in de "in Pouch TF" leegdrukken en deze handeling nogmaals herhalen.
Helaas is de houdbaarheid van de "in Pouch TF" vaak kort en is deze dan ook niet altijd op voorraad, maar gelukkig kunnen we de "in Pouch TF" nu ook rechtstreeks in Nederland bestellen bij Scil Animal Care Company.
Broedstoof ....
We verwarmen de "in pouch TF Feline" een paar dagen in onze broedstoof. Zo kunnen de aanwezige Tritrichomonas flagellaten optimaal groeien. Eventueel aanwezige andere flagellaten, zoals Giardia, kunnen in dit medium niet groeien en gaan dood.
We kunnen na een paar dagen de in pouch onder de microscoop bekijken. We gebruiken daarvoor onze videoendoscoop kop van dr. Fritz om de beelden vast te leggen.
Op de video hieronder is te zien hoe de tritrichomonas foetus bij de kat eronder onze microscoop uitzien.
Een positieve uitslag is bewijzend voor een infectie met Tritrichomonas. Een negatieve uitslag kan helaas ook vals negatief zijn: de parasiet is wel aanwezig maar kon niet worden aangetoond ....
Wat is de behandeling voor katten met Tritrichomonas foetus infectie?
De parasiet is ongevoelig voor de meeste anti-protozoaire medicijnen zoals fenbendazol en metronidazol. Het gebruik van antibiotica heeft vaak wel enig effect op de ernst van de diarree maar het pakt niet het onderliggende probleem aan en de diarree komt later weer opzetten.
Het enige effectieve middel is ronidazol, echter ronidazol is niet geregistreerd voor de kat en er moet daarom voorzichtig mee worden omgegaan vanwege de mogelijke bijwerkingen. Ronidazol kan bij de kat neurologische verschijnselen geven zoals epilepsie en spiertrillingen. Deze klachten verdwijnen zodra gestopt wordt met de behandeling.
Vanwege de bijwerkingen behandelen we katten niet preventief. Alleen katten met klachten worden behandeld met ronidazol, met als dosering 30 mg per kg lichaamsgewicht gedurende 14 dagen. We geven een begeleidende brief mee voor de eigenaar met voorzorgsmaatregelen, omdat ronidazol geen onschuldig medicijn is, niet voor de kat maar ook niet voor de eigenaar.
Voordat U begint met ronidazol dient U zich te realiseren dat ronidazol de parasiet niet 100% elimineert en de klachten dus weer terug kunnen komen. De kat moet er dan overheen groeien.
Nieuw per februari 2013:
Vanaf februari 2013 zijn in Nederland Ronidazol 100 mg tabletten (Off Label Use) te krijgen, om een kat met tritrichomonas foetus te behandelen!
Wat is de prognose voor katten met Tritrichomonas foetus?
Op de lange termijn is de prognose goed. Uiteindelijk zullen ze de infectie overwinnen alhoewel dit lang kan duren (gemiddeld negen maanden maar soms zelfs 2 jaar).
De meeste geïnfecteerde katten blijven nog maanden tot jaren na het stoppen van de diarree kleine hoeveelheden Tritrichomonas uitscheiden.
Kan Tritrichomonas foetus ook mensen besmetten?
Het is niet bewezen maar wel aannemelijk dat Tritrichomonas foetus ook mensen kan infecteren, vooral mensen met een verminderde afweer lopen gevaar. Daarom is het belangrijk om de basis hygiëneregels in acht te nemen, denk daarbij aan handen wassen en de kattenbak en omgeving goed huishoudelijk schoon te maken.
Dit is tevens belangrijk om verspreiding van de infectie naar andere katten te voorkomen. Het is verstandig om de achterhand van een kat met diarree te wassen om zo te voorkomen dat de kat zich herbesmet en/of andere katten besmet.
Rust in de cattery brengen
De Tritrichomonas diarree komt naar boven als er bij een kat een verminderde afweer aanwezig is. We adviseren cattery's met Tritrichomonas om een periode van een half tot een heel jaar geen shows te bezoeken en zeker geen nestjes te nemen. De moederpoes heeft tijdens de dracht of tijdens de zoogperiode grote kans om weer aan de diarree te raken.
Het dringende advies is dan ook om rust in de cattery te brengen!
Hoe belangrijk is Tritrichomonas foetus in Nederland?
Tritrichomonas foetus is vooral van belang in de USA, let hier dus goed op als je een kat uit Amerika importeert. Recent onderzoek in Nederland kon niet aantonen dat het voorkomen van diarree door een infectie met Tritrichomonas foetus vaak gezien wordt. Vooralsnog lijkt Tritrichomonas foetus geen rol van betekenis in Nederland te spelen, met uitzondering van enkele cattery's. Opvallend is dat Tritrichomonas naar ons idee meer voor lijkt te komen bij de Maine Coon.
Om het nog even moeilijker te maken ....
We hebben meegemaakt dat een 8 jaar oude raskat diarree klachten had. Na uitgebreid ontlastingonderzoek (met poep en de "in Pouch TF") kwam er een besmetting van Tritrichomonas uit. De kat woonde in Nederland maar bleek een paar maanden daarvoor in Amerika (USA) in een cattery te hebben gezeten. Daar heeft de kat de infectie opgelopen en omdat deze de infectie nog nooit eerder had doorgemaakt is er daadwerkelijk een diarree ontstaan tgv Tritrichomonas bij deze oudere kat!
Helaas is het dus niet zo makkelijk voor ons als dierenartsen om even een diagnose te stellen bij diarree!
Baas boven baas ....
Wat betreft een microscoop is er altijd iemand die betere apparatuur heeft. We zijn een keer met een nog warm gehouden "In pouch TF" test naar het VMDC in Utrecht gegaan. We hadden de in pouch eerst een paar dagen in de broedstoof gehad. Onder onze microscoop was in onze dierenkliniek beweging te zien. Op de faculteit Diergeneeskunde bij het VMDC was in de nog warme in pouch echt heel mooi de tritrichomonas in beeld gebracht.
NB: als de in pouch af koelt dan sterven de flagellaten af en is er geen beweging meer te zien. Dan kan er alleen met een PCR aangetoond worden dat er een besmetting met tritrichomonas aanwezig is.
Deze pagina is geschreven door onze kattendierenartsen Diane van Driel en Evert-Jan de Boer.
Wilt u meer lezen:
Indien u meer wilt lezen over Tritrichomonas dan adviseren we u om dit verder te lezen op de International cat care, Fabcats is een organisatie uit Engeland die zich toegelegd hebben op de kattendiergeneeskunde.
